Mjøsaman op zoek naar ijsbanen in Japan

[Mjøsaman]

Hakkie2 schreef in het topic over schaatsfilmpjes: "@Mjøsaman: wat een zoektocht! De enige schaatsbaan waar ik ooit specifiek naar op zoek ben geweest is die van Grenoble afgelopen zomer (makkelijk te vinden in het park), in Japan naar schaatsbanen gaan zoeken, dan ben je wel een hele grote fan!"

Mmm, het is nou niet zo dat het doel van mijn vakantiereis is om ijsbanen op te zoeken, maar als je dan toch in de buurt bent, is dat wel een leuk extraatje.

Goed, Mjøsaman was dus in Japan. Niet voor het eerst, want in 2008 was ik er ook al. In een gecombineerde georganiseerde reis met wat toeristische hoogtepunten van Japan, en het WK Afstanden in Nagano. Tijdens die reis dus alleen de M-Wave in Nagano. De trein van Tokio naar Nagano stopte weliswaar in Karuizawa (WK 1963), maar reed daar toch vooral in tunnels door de bergen heen. Ook verbleven we een dag in Hakone, waar het heel licht sneeuwde, en waarvan ik later las dat daar in 1963 een voorbereidingswedstrijd voor het WK was gehouden.
Op een heel vreemde plek, op het dak van een hotel, geloof ik. (Zoek ik nog even uit).

Maar nu dus opnieuw in Japan. Het eerste deel van de vakantie was in het zuiden van Japan. Waar de vochtige, bijna tropische hitte schaatsen niet mogelijk maakt. Wel een tyfoon meegemaakt. Wij hadden vooral last van de regen, maar de wind van die tyfoon had andere delen van Japan geteisterd, zo zagen we in deel 2 van de vakantie.

Die vond namelijk plaats op Hokkaido, het meest noordelijke eiland van Japan. Waar het klimaat op Scandinavie lijkt. In september was het daar nog prima uit te houden, hoewel op 1 dag de wind uit het noorden kwam en je de herfst al duidelijk kon voelen. Mjøsaman en Mjøsavrouw waren op een groepsreis, met vaak 1 reisdag en dan 1 dag op dezelfde plek. We hadden en Japan Railpass en konden dus evt. zelf met de trein op stap. Bij de voorbereiding had ik nog het vage idee om te kijken of ik op zo'n vrije dag Obihiro en/of Kushiro kon bekijken. Maar dat bleek al snel een kwestie van de eerste trein heen, en pas 's avonds weer terug. En er zijn ook voor Mjøsaman grenzen. En aangezien bleek dat bovengenoemde tyfoon bijzonder huis had gehouden op Hokkaido, grote delen van het spoor had weggeslagen, en daarmee Obihiro en Kushiro per trein onbereikbaar had gemaakt, was het sowieso geen optie meer.

Van Zuid-Japan naar Hokkaido gingen we met de Shinkansen, de Hogesnelheidslijn van Japan. Om half negen instappen en om half vijf uitstappen, 1300 kilometer verder en op de seconde op tijd. Onderweg moet ik heel dicht bij de ijsbaan van Morioka zijn geweest, maar als je daar met 250 km/u langsvliegt mis je ook wel eens wat. Eindpunt van de Shinkansen is tot nu toe Hakodate, een vissersplaats aan de zuidkust van Hokkaido. Daar verbleven we dan ook. Het is een typische vissersplaats, beetje vervallen, maar wel met de blik naar buiten gericht. Met bijvoorbeeld een Russich-Orthodoxe kerk en een toeristische vismarkt die bezocht wordt door toeristen uit China.
En in de archieven schaatsuitslagen uit de jaren '50. Op Google Maps is een ovaal te zien, met de omschrijving van ijsbaan er bij.

Een mooie bestemming dus. Nu liggen ijsbanen meestal niet in het centrum van de stad, en deze dus ook niet. Hakodate heeft een schattig trammetje waarvan het spoor een soort omgekeerde V vormt. En de ijsbaan lag precies tussen de poten van de V. Eind van de middag een kilometertje of 2 lopen vanaf de halte dus. Volgens Google Maps lag er naast de ijsbaan een paardenrenbaan. Toen we echter de straat afliepen die ons naar de ijsbaan zou voeren, wees niets op een paardenrenbaan. Wel een terrein dat afgebakend was met een wachtpost, en wat er heel erg uitzag als een militaire basis. Met daarop een enorm veld. Ik kon niet precies zien wat daar was, het lag wat hoger en er stond een groot hek omheen. Mogelijk een atletiekbaan o.i.d.

Maar een stukje verderop zagen we al de lichtmasten die wijzen op de aanwezigheid van een stadion. Een enorme parkeerplaats, en op aanplakbiljetten allerlei foto's van wielrenners. Het was dus geen ijsstadion, maar een wielerbaan. Een echt mooie baan in de buitenlucht, en we konden zien dat er werd wat op getraind werd.
Het gebouw zelf was open, en bij de ingang stond een bewaker (!?) Of we even naar binnen mochten? Ja hoor, graag zelfs. Hij wees op een monitor: om 16.45 zou er een race zijn. Was dit ook de schaatsbaan? (Ja, Mjøsaman had natuurlijk wel opgezocht wat schaatsen in het Japans is: dat is suketo, waarbij je de -u- inslikt, gewoon Engels dus). Ja, in de winter werd er geschaatst.
We liepen de deur door en het was me toch druk binnen. Allemaal wat oudere, wat morsige Japanse mannetjes. Dan denk je, wat doen die allemaal op een donderdagmiddag om 16.30 bij een wielerbaan? Nou, gokken dus. Het leek wel zo'n wedkantoor, zoals je dat in Engeland ziet. Zenuwachtig gedoe met briefjes, geld, monitortjes e.d. in een vrije grote zaal.
Mochten we ook naar de eerste verdieping? Ja hoor, niemand die ons tegen houdt. En daar een mooie tribune, met van die Thialfkuipstoeltjes, achter glas zodat je de koers goed en beschut kan zien. Op de baan was echter niet veel actie, en de race zou nou toch bijna moeten beginnen. Op de monitoren werden de quoteringen getoond (denk ik), en een sprong er toch wel duidelijk uit. Om 16.45 was de baan nog leeg. Maar toen sprong het beeld dus op een wedstrijd elders in Japan. 8 man in de baan, een rondje of 8 en een eindsprint die iemand met twee vingers in zijn neus won. Nogal wat balende Japanners op de tribune en beneden in de grote hal, die allemaal direct vertrokken en schoonmaaksters die met grote snelheid de rommel aan het opruimen waren.
Was dit de ijsbaan uit de jaren '50? Ik weet het niet. Het was nu in ieder geval geen 400-meter baan, maar hij leek me wel groter dan 200m. Of was het dat veld op de basis? Of misschien was het nog wel heel ergens anders.
In ieder geval worden er nu geen schaatswedstrijden meer gehouden in Hakodate.

We liepen met de Japanners mee naar buiten, en liepen verder op zoek naar de tramhalte bij de andere poot van de V. We liepen blijkbaar uit de route (de rechte wegen bleken toch niet haaks op elkaar te staan), en kwamen op een onverwachte plek weer uit bij de tramrails. Inmiddels schemerde het al, en wandelen maakt hongerig, dus gingen de Mjøsa's al snel naar een van de pittoreske restaurantjes dicht bij het station, alwaar zij de plaatselijke visspecialiteit tot zich namen.

De volgende stop op Hokkaido was weliswaar aan een meer (Toya-ko), maar daarvan zijn geen schaatsuitslagen bekend. Midden in dat meer ligt een vulkaan, en het dorpje aan het meer bestaat nog niet zo lang, dus ik denk niet dat daar ooit wedstrijden geschaatst zijn. Dat is wel het geval in de stad daarna. Daarvandaan komt jaarlijks in ieder geval nog een uitslag door: Asahikawa. Maar daarover een volgende keer.

 

[Mjøsaman]

Asahikawa was dus de volgende bestemming. De laatste grote stad in het Noordwesten van Hokkaido. Eens een kleine nederzetting aan een rivier, maar in de 20e eeuw uitgegroeid tot een echte stad. Een nieuwe stad dus, met rechte wegen, voor zover de rivier dat toestaat. En niet echt gezellig; het klimaat in de winter is hard en zal het niet prettig zijn om dan buiten te vertoeven. Prima omstandigheden om dus een ijsbaan te verwachten. Zeker aangezien er de afgelopen jaren uitslagen van junioren (school?) wedstrijden uit Asahikawa binnendruppelden. Kijk maar op speedskatingresults.com.

We kwamen eind van de middag aan, en ik had al gezien dat de ijsbaan niet al te ver van het hotel lag. De baan leek te liggen op een complex met allerlei sportvelden. Met een minuutje of 20 lopen zouden we dat nog even kunnen doen, voor de schemering in viel en het avondeten. Ook mooi om even de benen te strekken na de lange treinreis en alvast iets van de stad te zien.

We gingen op de grote rotonde naar links en staken de rivier over. De rivier die door Haruki Murakami in zijn boek De jacht op het verloren schaap beschreven werd als de cafe-au-lait rivier. En dat klopt, dat was de kleur van de rivier. Lees dat boek, niet alleen omdat het in dat gebied speelt.

Aan de overkant liepen we de dijk op. Een hoge dijk, met een stukje uiterwaard. In de laagstaande zon leek het net of we in Nederland waren. Een stukje verder lag het sportcomplex: een groot grasveld, tennisbanen, een heel park. Gelukkig zijn de Japanners kwistig met plattegronden. De ovaal in het midden van het park zou toch wel de ijsbaan zijn? Hij was omgeven door een aarden wal van een metertje of 3, dus het leek er even op dat we er niets van konden zien. Maar hoera, er stond een hek open. Even links en rechts kijken, en dan maar naar binnen lopen. Het terrein lag vol met grind, er was een voetbalveld uitgezet en er stonden doeltjes. Maar het was onmiskenbaar een ijsbaan. Met zelfs een tribunetje. De ruimte met de materialen stond gewoon open, er was niemand te zien. Ja, dat kan in Japan. Toch maar niet te ver het terrein op, het liep inmiddels tegen vijven en voor je het weet gooien ze het hek dicht.

Goed, ijsbaan Asahikawa dus. Terug naar het centrum, waar we heerlijk aten in een typisch Japans restaurant en waar je dus je schoenen uit moest doen, voor je aan tafel mocht.

 

[Mjøsaman]

De laatste etappe bracht ons naar Sapporo. Ook Sapporo is een moderne stad met veel rechte wegen. En een enorm onderaards winkelcentrum. Bijna een stad in een stad. De gangen volgen nl. de bovengrondse wegen en je kan dus eigenlijk van souterrain naar souterrain lopen van de diverse gebouwen. Wat erg handig is in de ijskoude winter. Maar natuurlijk ook de stad van de Olympische Spelen van 1972. Waar Ard Schenk 3 x goud won. Die ijsbaan moest nog bestaan, want tot voor enige jaren was dat een vaste prik in de Japan Cup.

Zoals zo vaak, ligt de ijsbaan in een buitenwijk. Vanaf het gelijknamige eindstation Makomanai van 1 van de metrolijnen, was het nog een kwartiertje lopen naar het park waar de ijsbaan in ligt. In het park een bruggetje over, en daar ligt tussen de bomen een hoge met gras begroeide aarden wal ( denk wel een meter of 10 hoog) met hier en daar een trap daartegenaan. Waarschijnlijk om veel ingangen te hebben naar de tribunes. De trappen waren niet afgesloten, dus we konden gewoon naar boven lopen. Daar een mooi overzicht op het stadion. Aan de andere kant kon je echter niet beneden. Dat was wel weer jammer. Groot, veel tribunes, en we bleken zo ter hoogte van de 1000m start te staan. Daar aan de overkant, bij de 500m start was Ard zo jammerlijk gevallen.

Vervolgens liepen we er om heen. Wat opviel was het grote hoogteverschil op grondniveau tussen de ene en de andere kant van de baan. Het liep gewoon steil af. Ik neem aan dat de baan zelf wel waterpas ligt, maar de grond om het stadion zeker niet. Aan de andere kant was een deur, die zowaar open was. En een mevrouw in een soort lokethokje. Het was volslagen uitgestorven, maar we mochten best even rondkijken. Alleen binnen, niet buiten. Door een raam naar de baan zelf kijken was nu niet heel spannend. Wel hingen in de hal de huidige baanrecords. Naast de huidige wereldrecords, haha. En per afstand de top-6 van de OS 1972. Toen de mevrouw ons ook nog wees op de stempels van zowel de baan als van de OS met bijbehorend stempelkussen, en vervolgens met papiertjes aankwam, zodat we de afdrukken mee konden nemen, was dit deel van de Sapporodag al erg geslaagd.

Deze Olympische baan werd speciaal voor de Spelen gebouwd. Maar de archieven herbergen eerdere uitslagen uit Sapporo, een WK allround in 1954 en een NK in 1938. Het WK-stadion kon ik lokaliseren als een atletiekstadion. Ook dit lag weer redelijk uit de buurt van het centrum, maar met tram en een bus toch redelijk te bereiken. En vlak bij de springschans waar ook het Olympisch Museum gevestigd is. Aardig museumpje, waar je op een schaatsplank kunt oefenen. Met ook een skispringsimulator en een bob waar je in kunt. En nog een film voor kinderen over de geschiedenis van de diverse wintersporten. Met daarbij een grappig tekenfilmpje waarbij je 17e eeuwse Nederlanders ziet schaatsen op de grachten. Terwijl de bomen nog vol in het blad staan. Jaja...

Het Maruyama Stadion is inderdaad nog steeds een atletiekbaan met een voetbalveld in het midden. Toen wij er langsliepen waren er veteranen aan het ballen. Naast dat stadion ligt een enorm honkbalstadion. Ik denk de thuisbasis van de sapporo.... Niets wees er op dat hier ooit een WK schaatsen was gehouden.

En dan hadden we nog het NK 1938. Het filmpje en wat foto's in het museum leken er op te wijzen dat de oudste schaatsplek van Sapporo de vijver in het Nakayama-stadspark was. En laat dat nu net tegenover ons hotel liggen! Of het zo is, weet ik niet, maar het was wel makkelijk om daar nog wat fotootjes te maken.

En daarmee was het schaatsdeel van deze vakantie ten einde. Iemand nog suggesties voor een volgende?

 

[Mjøsaman]

En zo was Mjøsaman na een paar jaar weer terug in Japan. Nu individueel met een huurauto, dus alle vrijheid om het noordelijke deel van Honshu te ontdekken. Dat ligt buiten de gebieden waar normaal buitenlandse toeristen heengaan, dus Google Translate werd een goede vriend van ons.

In de 3,5 week ook een paar ijsbanen gezien. Die van Nikko ligt op een steenworp afstand van de beroemde tempelcomplexen. We waren daar op een Japanse vrije dag, dus het was daar stervensdruk met het bijbehorende verkeersinfarct. De schaatsbaan ligt op de andere oever, ingegraven in een heuvel. De ene lange zijde is dus de bergwand, en aan de andere lange zijde hebben ze nog een wal aangelegd en gebouwtjes er op gezet. Dat zou een Medeo-effect met wind kunnen opleveren, denk ik zo.

Akita hadden jullie al gezien. Tot mijn verrassing een indoorbaan. In het duingebied vlak naast een judo/fitness-complex.

De ijsbaan van Morioka lag in een verre buitenwijk, maar met de gehuurde boodschappenfietsjes prima te bereiken. Met in de bocht een ongelooflijk mooi uitzicht op de Iwate, de vulkaan met de besneeuwde top die de gelijknamige provincie domineert.

Zwaartepunt qua ijsbanen waren de Japanse Alpen. Na een teleurstelling (de bergweg naar het inmiddels in een wielerbaan veranderde Asama was afgesloten), belandden we daar waar het Japanse schaatsen begonnen is: het Suwa-meer. Of in het Japans Suwa-ko. Ko is meer. Een meertje van 4 bij 4 kilometer met heuvels rondom. Met stadjes op de oevers. Wij sliepen in Suwa zelf met een boulevard en een parkje aan de oevers van het meer. En in dat parkje nogal wat beelden, waaronder zelfs een van 2 hardrijdende schaatsers! De eerste Japanse resultaten (1924) waren van dit meer afkomstig.

Zo die resultaten volgend, weken de schaatsers al snel ook uit naar meertjes in de bergen rondom Suwa-ko. Zo bezochten we Tadenoumi, een kilometer of 5 ten noorden van Suwa-ko. Over een gruwelijk steile weg door de bebouwing (met bordjes 14% en bordjes dat dit onderdeel was van de fietsroute (?!) door de Japanse Alpen kwamen we bij dat meertje waar deze ochtend vissers bezig waren.

Shirakaba-ko en Megumi-ko nog verder in de bergen, sloegen we over: de zoektocht ging nu naar de baan van Tateshina, weer een paar kilometer verderop. Tateshina is de naam van een hele streek ten noordoosten van Suwa-ko. Heel bosrijk met her en der grote villa's. Belangrijkste kandidaat is daar Tateshina-ko. Een hoefijzervormig meertje met volop picknick-gelegenheden en cafeetjes. Ongetwijfeld is daar in het verleden ook geschaatst.

Maar op Google Earth was mijn oog gevallen op een meertje een vijftal kilometers verderop, dat perfect de ovale vorm van een ijsbaan heeft. Check maar op 36 4'12" NB 138 17'9". Het lag aan de rand van een vakantiepark (wel een stukje ruimer opgezet dan in de Nederlandse parken). Vanaf de weg zie je niet dat het de vorm van een ijsbaan heeft. We konden niet bij het water komen (alles was afgezet met linten vanwege kikkerbescherming), maar het betonnen deel aan de oostkant gaf wel aan dat hier ooit iets geweest is. Terug in Nederland zag ik dat er in ieder geval in 1965 wedstrijden gereden zijn op dit Shiro na Tahira.

Door de introductie van het kunstijs is het gebruik van die meertjes uiteraard verdwenen. Rondom Suwa-ko liggen 2 kunstijsbanen. Aan de noordwestkant in de heuvels ligt Okaya. Dat was open en zo konden we wat fotootjes maken. Blijkbaar werd er ook nog getraind, zo in mei, er kwam geluid uit de fitnessruimtes. In de hal hingen de baanrecords, de meeste waren zo'n 20 jaar oud. De laatste, van 2018, was met papier er overheen geplakt. Daarboven hingen de papieren met handtekeningen. Ik dacht van de baanrecordhouders. Maar dat ene rare gekrabbel, daar staat toch Rintje Ritsma? O, en die daar, daar staat Bart Veldkamp, Okaya 1998. Ik wist dat een groepje Nederlanders voor de OS van Nagano, zich hadden voorbereid op hoogte. Maar was dat niet in Koumi (zie verderop)? Of was dat alleen Romme?

Aan de zuidoostkant ligt Chino. De ijsbaan is hernoemd tot de Nao Ice Oval naar Nao Kodaira. In de hal een kleine etalage met medailles, foto's en de schaatsen van Nao. En een levensgrote foto, waar je mooi naast kon poseren. De baan zelf werd in de zomer gebruikt als afslag-oefenbaan voor golfers. Met de bijbehorende gigantisch hoge netten die je her en der in Japan ziet.

Verderop, net over de provinciegrens, ligt midden in het bos bij Kobuchizawa, grenzend aan een of ander outlet-center, nog de ijsbaan van Yatsugatake. Waarom daar een ijsbaan ligt? Geen idee.

Naar het noorden door een vallei. Met een klein uitstapje, vlak voor het stadje Koumi, linksaf de heuvels in. Twee kilometers 10% stijging en je bent bij Matsubara-ko. Een lieflijk meertje met een camping en een hotel. Ook hier is ooit geschaatst. En ook dit gehucht heeft daarna een kunstijsbaan gekregen. Een kilometer verderop, tussen boerderijen in, een groot complex met die ijsbaan. Het heet Koumi, maar dat is een stadje een stukje verderop.

Nog verder naar het noorden eindigt de vallei in een bergmassief. Rechtsaf naar het oosten gaat het dan licht stijgend en komen we in Karuizawa. Een zeer ruim opgezette plaats, en de ijsbaan bevindt zich in een bosrijke buitenwijk. Een bocht is tegen een rotswand aangelegd, en tegen een lange zijde is een hal gebouwd. Met een curlingbaan, en toen wij er waren was net het NK rolstoel-curling bezig. Karuizawa was de eerste kunstijsbaan van Japan en toneel van het WK 1963. Maar of dat hier was? Deze baan is opnieuw aangelegd rond 2000, maar of dat over de oude was of dat die oude baan ergens anders in Karuizawa was, dat weet ik niet.

En tot zover de Japanse Alpen. De laatste ijsbaan die we bezochten was die van Ikaho. Dat is een plaats die inmiddels aangegroeid is aan de stad Shibukawa. Maar overal in het dorp werd nog gesproken van Ikaho, dus ik zou die naam maar aanhouden. Een steile bergwand, en 365 traptreden voeren je naar een tempeltje. Ook daar in de buurt warmwaterbronnen, en dus onsens. Voor de ijsbaan moet je dan nog verder omhoog, en dat kon (ook) met een kabelbaan. Daarmee kom je op een hoogvlaktetje, met daarbij een schitterend uitzicht, een parkje met speeltoestellen, de ijsbaan en een giga-parkeerplaats. De ijsbaan was helemaal dicht, het parkje overwoekerd door Japanse duizendknoop en allemaal borden dat er de afgelopen week beren gesignaleerd waren. Redelijk desolaat dus allemaal. Wel een mooi bord van een schaatser waar je je hoofd door kon steken voor de perfecte foto!

Waarom hier een ijsbaan ligt? Waarschijnlijk schaatsten de mensen daarvoor op het Haruna-meer. Dat lag op een weg die je na 29 haarspeldbochten en een stukje muziekmakend asfalt (echt waar) vanuit Ikaho daarbracht. Mooie omgeving, en de motregen maakte het allemaal iets mysterieuzer.

Kortom, een mooie zoektocht. Veel van de banen leken verouderd, maar misschien is dat ook omdat je nu in mei alleen het beton ziet. En ze liggen ver buiten dichtbevolkte gebieden, maar als je dan weer ziet hoe groot en dominant zo'n ijsbaan is, met alle ijsmachines en opslag, snap je ook wel weer dat je dat niet midden in je dorp wil.